خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار-۹۶؛
قصه آهنگی که شاعرش هنوز زنده است
به گزارش موزیک خوان، موسیقی تیتراژ سریال برای آخرین بار به خوانندگی احسان خواجه امیری یکی از پرشنونده ترین آثار موسیقایی در رابطه با تیتراژهای دهه هشتاد است که ترانه مرحوم افشین یداللهی به آن اعتبار زیادی داد.
دریافت 2 MB
خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی؛ کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می کند با انتخاب عناصر، فرم ها و چینش ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان مبحث قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می گیرد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف الزامی ایجاد می شود که بیننده را از اساس از یک اثر تصویری دور می کند.
آنچه بهانه ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری بر ماندگارترین و خاطره سازترین موسیقی های در ارتباط با برخی برنامه ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای خیلی از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع باردیگر به آنها برای ما در هر شرایطی می تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره بازی بعد از آغاز و انتشار در نوروز ۱۴۰۰ و استقبال مخاطبان از آن، ما را بر آن داشت در چارچوب یک خاطره بازی هفتگی در ایام جمعه هر هفته، روح و ذهن مان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال هایی که حال مان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.
«خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که به صورت هفتگی می توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آنرا دنبال کنید.
در نود و ششمین شماره از این روایت رسانه ای به بهانه پخش مجدد از شبکه تلویزیونی آی فیلم به سراغ موسیقی تیتراژ سریال تلویزیونی «برای آخرین بار» به خوانندگی احسان خواجه امیری رفتیم که بدون شک یکی از بهترین و ماندگار ترین ترانه ها و تیتراژهای سریال های دهه هشتاد تلویزیون است که توانست به واسطه ترانه ناب مرحوم افشین یداللهی و موسیقی و صدای خواننده خوش صدا و پدیده ای به نام احسان خواجه امیری در آن سال ها در خاطره های شنیداری ایرانی ها ماندگار شود.
البته این آهنگ به سال ۱۳۸۴ در چارچوب آلبومی به نام «برای نخستین بار» به تهیه کنندگی غلامرضا ترابی گنجانده شده بود؛ آلبومی که در همان سالهای انتشار به واسطه حضور گروهی از بهترین های آهنگسازی، نوازندگی و ترانه سرایی توانست تبدیل به یکی از پرفروش ترین آلبوم های آن دوران شود.
آلبومی تقریبا ساختارشکن که به واسطه حضور ترانه سرای قدرتمندی چون افشین یداللهی که همچنان درگذشت او باورکردنی نیست، یک صدای تازه کار اما متفاوت به نام احسان خواجه امیری و با همراهی هنرمندانی چون ارسلان کامکار، مازیار ظهیرالدینی، بردیا کیارس، ناصر رحیمی، کریم قربانی، پدرام کشتکار، امید حجت، بهنام خدارحمی، ایمان حجت، امیر فتحی، بابک ریاحی پور، کامران مجرد، میثم مروستی، عمادرضا نکویی، پیام طونی، نیما زاهدی، جابر اطاعتی، نوید مصطفی پور، بهنام ابطحی، شاهین ترابی، پاشا هنجنی، سیدرضا سجادی، امیر فتحی، توانست بعنوان یکی از مجموعه های قابل بحث موسیقی پاپ آن سال ها معرفی شود.
سریال «برای آخرین بار» هم نام یکی از مجموعه های ویژه ماه مبارک رمضان آن سالهای رسانه ملی بود که سال ۱۳۸۴ به نویسندگی حسن انصاریان و محمدرضا آریان، تهیه کنندگی صدیقه صحت و کارگردانی اکبر منصور فلاح از شبکه تهران (شبکه پنج سیما) پخش گردید.
داستان این مجموعه تلویزیونی در رابطه با حبیب کارگر ساده ای است که در یک کارخانه کار می کند اما بنا به دلایلی با دستور رئیسش آقای قندی اخراج می شود. در میان راه با دختری که اخیرا در کارخانه مشغول به کار شده هم مسیر می شود. حبیب به دختر دل می بندد و غافل از این که او دختر رئیس کارخانه است.
این اتفاق آغاز ماجراهای تازه دیگری است که در چند قسمت پیش روی مخاطبان قرار می گیرد. داستان هایی که در آن سال ها خط و ربط قصه و روایتش شباهت و ارتباط بیشتری به تیتراژها داشت و مانند این سال ها بگونه ای نبود که موسیقی تیتراژ آثار فارغ از محتوا و قصه، به جریان ها و فرآیندهای اقتصادی دیگری ارتباط داشته باشد. آنچنان که همین احوالات موسیقایی بود که غیر از مواردی استثنائی در این روزگار توانست ارتباط بهتر و موثرتری با بینندگان برقرار کرده و به طور عمده تبدیل به خاطرات ماندگاری در ذهن موسیقایی مخاطب شوند.
امیر جعفری، جمال اجلالی، یوسف تیموری، شهره سلطانی، مهدی امینی خواه، سحر زکریا، آرام جعفری، گیتی معینی، ناصر گیتی جاه، غلامرضا طباطبایی، مینا جعفرزاده، حسن اسدی، پریسا گلدوست، رامتین خداپناهی، فرزاد حسنی، صفر کشکولی، مجید علم بیگی، مریم صبوری، بهروز عابدینی، داود بیراک، علی خرم، مهدی بخشایش، مهدی فتوحی، مهرداد خردادیان، نسترن یگانه همچون هنرمندانی بودند که در سریال تلویزیونی «برای آخرین بار» بعنوان بازیگر حضور داشتند. این در حالی بود که محمدمهدی گورنگی از هنرمندان با سابقه عرصه آهنگسازی هم ساخت موسیقی متن سریال را به عهده داشت.
اما همان گونه که پیشتر هم به آن اشاره شد، فارغ از دغدغه مندی ها و باید و نبایدهایی که در رابطه با محتوای کیفی سریال «برای آخرین بار» میتوان نوشت، این موسیقی تیتراژ سریال بود که گرچه در چارچوب استفاده یکی از قطعات آلبوم آن سالهای احسان خواجه پیش روی مخاطبان قرار گرفت، اما به علت انتخاب درست، ترانه دارای استقامت شاعر و جنس صدای احسان خواجه امیری که در آن سال ها انتخاب های خوبی در زمینه ترانه و ملودی داشت، توانست در گوش شنیداری مخاطبان این سریال و حتی در چارچوب قطعه ای مستقل تبدیل به یکی از پرطرفدارترین ها شود.
شرایطی که به شکلی راه مناسبی برای ورود صدای احسان خواجه امیری به عرصه تیتراژخوانی بود و باعث خلق آثار ماندگاری شد که بعدها سبب افزایش شهرت و محبوبیت این خواننده صاحب سبک را هم فراهم ساخت.
مولفه ای که از سال ۱۳۸۳ در خوانش موسیقی تیتراژ سریال «غریبانه» شروع شد و بعد از استقبال در سریال «برای آخرین بار» در دیگر سریال ها و مجموعه های تلویزیونی استمرار یافت. مجموعه هایی چون «لبه تاریکی - ۱۳۸۴»، «از نفس افتاده - ۱۳۸۵»، «زیرزمین - ۱۳۸۵»، «پول کثیف - ۱۳۸۶»، «میوه ممنوعه - ۱۳۸۶»، «مثل هیچکس - ۱۳۸۷»، «امشب شب مهتابه - ۱۳۸۷»، «در مسیر زاینده رود - ۱۳۸۹»، «نابرده رنج - ۱۳۹۰»، «مادرانه - ۱۳۹۲»، «ماتادور - ۱۳۹۲»، «آوای باران - ۱۳۹۲»، «ماه عسل - ۱۳۹۴»، «پریا - ۱۳۹۵»، «هشت و نیم دقیقه - ۱۳۹۵»، «آنام - ۱۳۹۶»، «بچه مهندس - ۱۳۹۹»، «در کنار پروانه ها - ۱۴۰۰» و تعدادی دیگر که می تواند در زمره آثار شاخص احسان خواجه امیری در حوزه موسیقی تیتراژ هم به حساب آید و او را بعنوان یکی از انتخابهای اصلی خوانندگی در موسیقی تیتراژهای آثار سینمایی و تلویزیونی معرفی نماید.
این خواننده موسیقی پاپ کشورمان که پیش از ورود به مارکتینگ حرفه ای موسیقی به واسطه حضور در خانواده ای اهل موسیقی بخصوص پدرش حسین خواجه امیری (ایرج) تلاش داشت مولفه هایی از موسیقی ایرانی را هم در کارهای خود بگنجاند و اتفاقاً در این راه هم به موفقیت های دست پیدا کرد، مدت ها پیش در گفتگو با مجموعه «موسیقی ما» در رابطه با موسیقی تیتراژ و حضور فعالش در این حوزه اظهار داشت: من معمولا فیلمنامه را می خوانم و اگر قسمتهایی از سریال هم آماده باشد، آنرا می بینم و بعد تصمیم می گیرم. در یک کار تصویری عاملهای مهم دیگری هم برای خوب شنیده شدن کار و تاثیرگذاری اش وجود دارد. مثل آلبوم احسان خواجه امیری: من معمولا فیلمنامه را می خوانم و اگر قسمتهایی از سریال هم آماده باشد، آنرا می بینم و بعد تصمیم می گیرم. در یک کار تصویری عاملهای مهم دیگری هم برای خوب شنیده شدن کار و تاثیرگذاری اش وجود دارد نیست که تو فقط باید حواست به فضا و موسیقی و کلام باشد. در یک مجموعه تصویری همه چیز مکمل هم هستند و می توانند به بهتر دیده و شنیده شدن بخش های مختلف کمک کنند.
وی در رابطه با خوانندگی در موسیقی تیتراژهایی که برخی از آنها همچون همین سریال «برای آخرین بار» بمناسبت ایام ماه مبارک رمضان پیش روی مخاطبان قرار گرفته است، توضیح داد: من اصولاً عاشق ماه رمضان هستم. زمانیکه کوچک بودم، عاشق این لحظات افطار و سفره پهن کردن و خرید برای سفره افطار بودم. این علاقه بعدها که بزرگ تر شدم، رنگ و مزه ای دیگر پیدا کرد و این حس در چارچوب «میوه ممنوعه» و «برای آخرین بار» متجلی شد و زندگی من با این اتفاقات ازاین رو به آن رو شد و احساسم به این ماه چند برابر شد.
این خواننده موسیقی پاپ ایران که طی سالهای اخیر فعالیتهای کمتری هم در اجراهای زنده دارد، در جواب سوال خبرنگار در خصوص این که «آیا تاکنون به این فکر کرده ای که ترانه های تو در بعضی از سریال ها مثل «میوه ممنوعه» و «برای آخرین بار» تبدیل به نوستالژی های یک نسل شده؟» اظهار داشت: هم اکنون زود است در اینباره حرف زدن. باید ۱۰ سال بعد این سوال را از من بپرسید. صد در صد که ماجرا را خدا لطف کرده و اتفاق افتاده است. خود من هم از آن قطعات خاطرات زیادی دارم و هر وقت آنها را گوش می کنم حالم خوب می شود و یاد آن لحظات می افتم.
آنچه احسان خواجه امیری از آن صحبت می کند، حالا اتفاق افتاده و مخاطب به وضوح می بیند که پس از گذشت بیشتر از یک دهه آهنگ هایی چون موسیقی تیتراژ سریال «برای آخرین بار» توانسته تبدیل به نوستالژی های ذهن شنیداری مخاطبان این سریال ها شود، شرایطی که فارغ از قابلیت های فنی و درست موسیقایی اش، می تواند در مولفه هایی چون شعر و ترانه هم مطرح شود. مسیری که بدون شک نام مهمی چون افشین یداللهی نقش غیرقابل انکاری در توسعه نوستالژی این تک آهنگ و خیلی از آثار دیگری که روی شعر و ترانه او ملودی سازی شده است، دارد.
پیمان طالبی شاعر و پژوهشگر در یکی از بخش های مقاله خود در رابطه با نقش ترانه های مرحوم افشین یداللهی که جایگاه پرارزش آثارش در حوزه شعر و ترانه، نام او را از ذهن ها و یادها پاک نخواهد کرد، نوشته است:
«ویژگی که در کارنامه یداللهی وجود دارد توانمندی وی در خلق ترانه هایی است که در هر بستری می توانستند به بهترین شکل ممکن در کنار آهنگ های مناسب و صداهای دلنشین، توجه مخاطب را به خود معطوف کنند. به عقیده بزرگان موسیقی، آهنگی موفق است که در آن هیچ کدام از عامل های آن قطعه شامل شعر، آهنگ، تنظیم یا صدای خواننده، غالب بر وجه دیگر آن قطعه نباشد. بارها شده یک قطعه ای از یک خواننده را شنیده ایم و هنگام نقد و بررسی آن گفته ایم که «آهنگ خوبی داشت اما از صدای خواننده خوشم نیامد» یا «شعر ترانه خیلی خوب بود اما ملودی خوبی روی آن گذاشته نشده بود».
این نشان دهنده آن است که ما شعر یا آهنگ یک قطعه را بیشتر از سایر شاخصهای آن پسندیده ایم. این مسأله آنجا اهمیت پیدا می کند که گاه یک هنرمند (اعم از شاعر یا آهنگساز یا تنظیم کننده) با یک خواننده مطرح و مشهور همکاری می کند که در مورد یداللهی بارها و بارها این صورت گرفت. در چنین مواقعی خطر این وجود دارد که عوامل مختلف قطعه به خاطر غالب بودن صدای خواننده بر شعر، آهنگ یا تنظیم، اصلاً به چشم نیایند و مخاطب گمان کند صرفا صدای دلنشین خواننده است که سبب شنیده شدن آهنگ شده است.
این مبحث در سالهای پیش که فضای مجازی چندان رونق نگرفته بود، بسیار برجسته تر بوده است؛ چون که امروزه مخاطبان پرسشگر فضای مجازی پس از شنیدن یک قطعه به دنبال شناختن عوامل آن آهنگ برمی آیند. اما در دوره ای که یداللهی در آن تبدیل به یکی از برجسته ترین ترانه سرایان موسیقی مجاز کشور شد، کسی چندان به عوامل ساخت یک آهنگ توجهی نمی کرد و بیشتر خصوصیت های مثبت یک آهنگ زیر عنوان خواننده یداللهی ترانه سرایی بود که با خوانندگان بسیار مطرح کشور کار کرد و آثارش در تیتراژهای تلویزیونی پخش می شد اما هیچگاه نامش زیر عنوان خواننده یا بازیگران یک سریال گم نشد و توانست امضای خویش را در ترانه هایش داشته باشد شناخته شده آن پنهان می شد. اما یداللهی ترانه سرایی بود که با خوانندگان بسیار مطرح کشور کار کرد و آثارش در تیتراژهای تلویزیونی پخش می شد اما هیچگاه نامش زیر عنوان خواننده یا بازیگران یک سریال گم نشد و توانست امضای خویش را در ترانه هایش داشته باشد.
نکات مثبت ترانه های یداللهی بسیار هستند و میتوان در رابطه با حرکت پیشرویی که وی در سرایش تیتراژهای تلویزیونی داشت، مقاله ها نوشت اما به اختصار در اینجا به بیان یکی از این خصوصیت ها بسنده می کنم و تحقیق در رابطه با بقیه نکات مثبت آثار یداللهی را به خواننده می سپارم.
از مهم ترین عوامل متمایز شدن زبان و مضامین یداللهی در ترانه آن بود که او به ترانه به مثابه یک شعر نگاه می کرد. امروزه روز خیلی از ترانه سرایان - مخصوصاً کسانی که توامان آهنگساز و ترانه سرا هستند - به ترانه به مثابه کلامی می نگرند که صرفا مقرر است روی یک ملودی خاص قرار بگیرد و اصطلاحاً verse های ملودی را پر کند! اما یداللهی و دیگر ترانه سرایان برجسته، غالباً ترانه را شعری می دانند که برای خوانده شدن با موسیقی سروده شده است.
مثالی بزنم: برای آخرین بار، خداکنه بباره تو این شب کویری، یه قطره از ستاره در مصرع دوم، شاعر ستاره را به باران تشبیه می کند اما نامی از باران نمی برد بلکه نشانه ای از آن (باریدن یک قطره) را عنوان می کند تا بدین سان گونه ای زیبا از استعاره را خلق کند.»
نغمه ای که باآنکه ساختار موسیقایی اش متناسب با آن سال ها، تنظیم و ملودی پردازی شده است اما هر چه بود و هست دربرگیرنده جذابیت های خاطره ساز و نوستالژیکی است که حتی وقتی این شب ها باردیگر نظاره گر پخش مجدد این سریال در شبکه آی فیلم هستیم همچنان برای ما مخاطبان و بینندگان دهه هفتاد و هشتاد تلویزیون دربرگیرنده حس و حال متفاوت و ماندگاری است. به هر ترتیب آن چه روایت شد، معرفی اجمالی از موسیقی تیتراژ یکی از سریال های محبوب اوایل دهه هشتاد تلویزیون در ماه مبارک رمضان بود که فارغ از شیرینی ها و جذابیت ها و خوب و بدهایش، در حوزه موسیقی تیتراژ هم حرف های جدیدی برای گفتن داشت.
منبع: موزیك خوان
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب